غیرممکن است عضوی از جامعه چهل میلیونی مردان ایرانی باشید و تاکنون به این فکر نکرده باشید که “با سربازی چه کنم؟” اگر خدمت سربازیتان را از سر گذرانده و حسابی فرماندهتان را کتک زدهاید، باید به شما تبریک گفت، اما اگر سربازی را پیش روی خود داشته، نیم نگاهی به معافیت پزشکی دارید و هنوز هم تصمیم نگرفتهاید با آن چه کنید، احتمالا این پست برایتان کارآمد باشد.
تمام محتواهایی که راجع به معافیت پزشکی خدمت سربازی در گوگل پیدا کردم، به نوعی چنگی به دل نمیزدند و هرکدام مشکلاتی داشتند که در نهایت باعث شد اقدام به نوشتن این سری پستها با عنوان «هفتخان معافیت» کنم.
یک نکته مهم: از آنجایی این نوشتهها حاوی مشاهدات تجربی من از این فرایندهاست، ممکن است کمی طولانیتر از راهنماهای معمولی و تئوری باشند، چرا که دارای جزئیات بیشتری هستند، پس اگر دستتان بند است، کارتان را تمام کنید و چند دقیقهای را فقط صرف خواندن کنید تا زود تر تمام شود.
سربازی از آن شترهاست که در خانۀ همه خوابیده، اما تجربه میگوید تا روی خود آدم نخوابد، حضورش را جدی نمیگیریم. در نهایت اینکه یک روز از خواب بیدار میشوی، میبینی یکسال معافیت تحصیلیات گذشته و از حالا باید غیبتها را بشمری. بخواهی نخواهی باید فکری به حالش کرد، وگرنه؛ نه میشود وام گرفت، نه به شکل قانونی کار کرد، نه ازدواج کرد، نه ماشین خرید، نه از کشور خارج شد. در این مملکت آدم اگر سربازی نرود، حتی نمیتواند با خیال راحت آدم بکشد(لبخند).
برای شروع باید چه کاری انجام داد؟
شما حتما باید برای دریافت معافیت، مراحل اعزام به خدمت را طی کنید. چنین چیزی به آن معناست که اگر در طول روند معافیت، معاف نشدید، حتما به خدمت سربازی اعزام میشوید و راه برگشتی وجود نخواهد داشت. این راه را اگر شروع کردید دیگر “غلط کردم” هم فایده ندارد.
همه چیز از آنجا کلید میخورد که باید بروید به نزدیک ترین مرکز پلیس بعلاوه ده شهرتان، از میان باجهها، آن باجهای که مقابلش نوشته «نظام وظیفه» را پیدا کنید و نوبت بزنید. نوبت شما که شد، باید بگویید “میخواهم بروم سربازی” احتمالا مسئول باجه با بد خلقی به نوشتۀ چسبیده به شیشه اشاره کند که روی آن گاغذ با فونت درشتی نوشته شده:
بعد از تحویل فرم از شما خواسته میشود به داخل اتاقکی که آنجاست بروید و پرده را کامل بکشید. نه نه، نترسید، هنوز شروع نشده، داخل این اتاقک فقط میخواهند از شما عکس بگیرند و هیچ خطری شما را تهدید نمیکند (لبخند). بعد از بیرون آمدن، یک امضا و انگشت میزنید، پول خدمات دیافتی را میپردازید و میروید سراغ دوتا کاری که مسئول باجه به شما سپرده تا انجام بدهید.
به شما کاغذی داده میشود که روی آن اطلاعات یک مرکز بهداشت نوشته شده. این کاغذ را باید ببرید مرکز بهداشت مورد نظر تا آنجا به شما واکسن بزنند. دوتا واکسن یکی در بازوی چپ و دیگری راست. و کار دوم این است که بروید پیش یک پزشک عمومی معتمد نظام وظیفه تا او معاینههای اولیه را روی شما انجام بدهد.
معاینه اولیه برای معافیت
این اولین معاینهی شماست که البته ساده ترینشان هم هست. شما به آدرس داده شده میروید، هزینهای برای ویزیت میپردازید، سپس وارد یک اتاق میشوید که از قبل مردی منتظر شماست. البته که اینجا هم نباید ترسید. او آقای دکتر دست و خطری برای شما ندارد. آقای دکتر فقط قصد دارد شما را معاینه کند. حتی اگر از شما خواست برهنه شوید هم این کار را انجام دهید، مطمئن باشید. این درخواست برای بررسی جای جراحت ناشی از خودزنی، یا تتو است، نه چیز دیگری(لبخند).
شما میتوانید در معاینه اولیه تمامی مشکلات جسمی خود را مطرح کنید چون در بیان چند مورد بیماری مانعی وجود ندارد. آنها مطمئن هستند که هیچکدام به درد شما نخواهد شد (لبخند موزیانه). البته من عنوان کردن بیماریهای ساختگی را به شما پیشنهاد نمیکنم. از آنجایی که روند بررسی هرکدام به شدت سختگیرانه است و تمام هزینهها هم باید توسط خودتان پرداخت شود، این کار فقط خرج اضافه روی دستتان میگذارد. پس تنها روی آن بیماریهایی سرمایهگذاری کنید که احساس میکنید در آنها شانسی هست و واقعا مشکلات جسمی با اهمیتی هستند.
پزشکهایی که در این مرحله شما را ملاقات میکنند، عمدتا انسانهای خوبیاند. شما مشکلاتتان را میگویید و آنها با استفاده از دفترچه آییننامه سعی میکنند یک عنوان بیماری برایتان بتراشند که به شما کمک کند. حتما مد نظر داشته باشید که در این مرحله اگر خالکوبی داشته باشید، شما بیمار روانی محسوب خواهید شد : ) ولو اینکه در حد یک نقطه باشد.
بخاطر داشتن تتو، پس از طی مراحل معافیت به شما “معاف از رزم” تعلق میگیرد
بعد از واکسینه شدن و معاینه توسط پزشک مورد نظر، باید کاغذهای مربوطه را به همان باجه همان پلیس بعلاوه ده تحویل بدهید.
مراجعه به بیمارستان برای معاینه معافیت
حداکثر تا دو هفته بعد برای شما پیامی ارسال میشود که در آن نوشته شده باید طی پنج روز آینده، با در دست داشتن مدارک شناسایی خود و چند عکس سه درچهار، ساعت هشت صبح در بیمارستان فلان حاضر باشید. (همینقدر دستوری!)
این “بیمارستان فلان” که خدمتتان عرض کردم جای ثابت و مشخصی ندارد. اگر در شهرهای کمتر از 250هزار نفر زندگی میکنید به احتمال زیاد شما به مرکز استان ارجاع داده شوید، و اگر در تهران هستید هم بسته به وضعیت شلوغی بیمارستانهای ارتش و سپاه، به یکیشان که شلوغی کمتری دارد ارجاع داده میشوید.
در هربیمارستان شرایط متفاوت است، اما آنجا که رسیدید باید سراغ بخشی بروید که شما را تایید هویت کنند. گاهی حراست مسئول این کار است، گاه انتظامات و گاه به کلی یک بخش جداگانه مختص این کار وجود دارد. آنجا اسم و مشخصات شما را میپرسند، برگهتان را پیدا میکنند، شما را با شناسنامه و عکسی که از شما دارند تطبیق میدهند، یک انگشت میزنید، بعد اسم و مشخصات متخصصینی که باید شمارا معاینه کنند را تحویل میگیرید. حالا باید بروید صندوق.
بسته به تعداد بیماری هایی که در معاینه اول مطرح کردهاید، اینجا باید پول ویزیت آزاد بپردازید و فیش بگیرید. فیشهای لازم متخصص یا متخصصهای مربوطه را دریافت میکنید، سپس باید به انتظار بنشینید تا پزشکهای مربوطه قدم رنجه بفرمایند.
الیته لازم به ذکر است که بسته به بیمارستان مورد نظر، شانسشما، پزشک مورد نظر، محل زندگی شما و هزاران عامل دیگر، ممکن است نتوانید در همان روز معاینه شوید. گاه امکان دارد پزشک آن روز را عشقش نکشد سر کار بیاید و تازه آخر وقت به شما اطلاع میدهند که “فلانی نمیآید” یا ممکن است روز مراجعه شما اصلا برای مشکل جسمیتان متخصصی آنجا نباشد. و خلاصه از این طیف ناهماهنگیها که سبب میشوند معاینهی شما به چند روز بعد تر موکول شود. ولی خب، قطعا که یک ایرانی اصیل همیشه این احتمالات را در نظر دارد (لبخند).
معاینه پزشکی برای معافیت از خدمت سربازی
این داستانهایی که همه میگویند یک پزشک بامرام معافشان کرده را خیلی باور نکنید. عمدتا یا دروغاند، یا تصادفهایی در اثر شانس زیاد از حد. عمده متخصصینی که در اینجای کار میبینید آدمهای تخمی تخیلیای هستند که بعید است از آنها چیزی به شما برسد. و همه چیز هم دستشان است. همین یک تشخیص میتواند شما را معاف کند، فلذا اگر یک وقت شانس در خانهتان را زد و دیدید که مثلا خدای ناکرده از شما رشوه میخواهد، به جای عبوث شدن، یا دلخوری، با روی باز استقبال کنید و حتی به پیشنهادهای بیشرمانه هم چراغ سبز بدهید که به نفعتان است. البته که بین خودمان میماند (چشمک). پزشکهای این مرحله عمدتا اهل مرام گذاشتن برای کسی نیستند. معرفتی از آنها نمیبینید و حتی اگر گفتند “بهت کمک میکنم” هم، دلخوش به این مقدار نباشید. چون فقط میخواهند شرتان کم شود تا نفر بعد را ویزیت کنند.
در اینجا آشناییهای قبلی خودش را نشان میدهد اگر در آن بیمارستان یا از اطرافیان دکتر کسی را میشناختید، لحظهای تعلل نکنید و نه با تماس، که از او بخواهید که با شما بیاید. در این مرحله سفارش یک منشی و مستخدم هم کارساز است و ممکن است برای راهافتادن کارتان مفید باشد. ذرهای تعلل نکنید. برای پزشک سختی زیای ندارد که به نفعتان کار کند. منتها باید ارزشش را داشته باشید.
در اینجا متخصص یا متخصصهای مربوطه شما را معاینه میکنند و در صورت نیاز شما باید پروسههای مربوطه را نیز طی کنید. مثلا MRI بروید، یا در موارد در بیماریهای چشم، قبل از معاینه متخصص، چشمانتان باید تعیین نمره شوند. شما باید مدارک لازم مربوط به سابقه بیماریتان را با خود داشته باشید، مدارکی اعم از نظرات پزشکانی که سابقا شما را معاینه کردهاند، سوابق بستری، سوابق جراحی، حتی اگر بخاطر نیش زنبور هم قرص حساسیت خوردهاید، اسناد مربوطه را بریزید روی میز متخصص و دقت کنید چیزی از قلم نیفتد.
ممکن است طی این فرایند مسئولین مربوطه به شما بگویند که مدارک پزشکی لازم نیست و همه معاینات از اول انجام میشود، اما باور نکنید، حرف مفت است. آنها چیزی از پزشکی نمیدانند و الکی فقط بلدند وراجی کنند. همه چیز مهم است.
متخصص مربوطه از شما یک کاغذ روی میز خود دارد، که در آنجا باید نظر خود را راجع به بیماری شما بنویسد. عمدتا آنقدر بد مینویسند که کسی قادر به خواندنش نیست. و بعد هم قرار نیست کاغذ را دست شما بدهند. یک نوار چسب کتابی میزنند روی این تشخیص متخصص و آنرا ارسال میکنند برای کمیسیون شورای پزشکی!
تاریخ تشکیل کمیسیون پزشکی
اگر تهران باشید، تشخیص پزشک ارسال میشود به شعبه نظام وظیفه منطقه محل زندگیتان، در مراکز استانها و کلانشهرها هم به همین منوال. اما اگر برای تتشخیص از شهر خود به مرکز استان رفته باشید کمی بیشتر باید صبر کنید، چرا که کمیسیون پزشکی شما در نظام وظیفه شهر محل زندگیتان تشکیل میشود. اگر هم شهرتان بسیار کوچک است گمان میکنم بایستی به نظام وظیفه یکی از شهرستانهای مجاور مراجعه کرد.
خلاصه آقا جان، حداقل یک و حدااکثر سه هفتۀ بعد برای شما پیامکی ارسال میشود مبنی بر اینکه “مشمول گرامی، شما بایستی با در دست داشتن مدارک شناسایی برای تشکیل کمیسیون شورای پزشکی، در تاریخ فلان، راس ساعت بهمان، در نظام وظیفه فلانجا حاضر شوید.
چه افرادی در کمیسیون پزشکی حضور دارند؟
تا اینجای کار احتمالا پشیمان شدهاید و با خود میگویید کاش اقدام نکرده بودم یا اینکه گفته بودم سالمم و رفته بودم سربازی! اما به هرحال اتفاقیست که افتاده، فدای سرتان. از پشیمانی چه سود؟
روز کمیسیون فرا میرسد، تا چشم کار میکند آدمهای مشکل دار از در و دیوار سرازیراند. از قناریهایی که شاخ و شمشاد، ترگل و ورگل کرده و با اعتماد به نفس آمدهاند که طبق بند فلان “حتما” معاف شوند، تا تا بندگانخدایی که با وجود معلولیت آشکار، سوختگیهای شدید و نقصعضو هایی مثل روز روشن، مجبورند صبر کنند تا نوبتشان شود.
یک راهنمایی کوچک: نود و پنج درصد از مراجعین آن روز قطعا به سربازی اعزام خواهند شد.
در نظام وظیفه به ترتیبهای خاص خودشان مشمولان را صدا میکنند. گاه به ترتیب پرونده، گاه معلولیتهای شدید، گاه اسمهایی که روی کاغذ نوشته شده و گاه طبق قاعده الله بختگی. خلاصه ممکن است از یک تا چند ساعت منتظر بمانید تا نوبت به شما برسد.
شورای کمیسیون پزشکی شامل چه کسانی است؟
وارد اتاق میشوید. بسته به شلوغی آنجا جمعیت متفاوت است. از پنج نفر گرفته تا میزهای ده یا پانزده نفره امکان پذیر است. بسته به محل زندگیتان شرایط پزشکهای دور میز متفاوت است. در تهران، همیشه پزشکهای ارتش و سپاه به کار گرفته میشوند، اما در شهرهای کوچکتر که در آنها مراکز و بیمارستانهای نظامی وجود ندارد، این شورا از پزشکهای معمولی سطح شهر تشکیل میشود. شورای پزشکی نظامی را نهادهای نظامی انتخاب میکنند. اما اگر در شهری هستید که در آن مرکز نظامی وجود ندارد، این وظیفه فرماندار شهرستان شماست که به نظام وظیفه چند پزشک معتمد معرفی کند.
فلذا اگر در شهر کوچکی باشید شانس بیشتری، قادر خواهید بود به اسامی پزشکان شورا دسترسی داشته و شانس ناچیزی برای معافیت داشته باشید (هرچند با احتمال ضعیف!).
پرونده شما را یک نفر باز میکند، میخواند، اگر شلوغ باشد احتمالا همان یک نفر با شما صحبت میکند و طی 20ثانیه کار تمام است. قطع به یقین یا معاف از رزم هستید، یا اعزام به خدمت. اما اگر شرایط خاصی داشته باشید تقریبا همه اعضا راجع به پروندهتان تبادل نظر میکنند و طی 2دقیقه نفسگیر، همینطور تخماتیکوار، راجع به دوسال آیندهتان تصمیم میگیرند که چه بشود. احتمال دارد سری به دفترهای آییننامه مقابلشان بزنند تا ببینند بیماری شما در کدام دسته بندی میگنجد و از این جور کارها. اگر تعیین سرنوشتتان بیشتر از 30ثانیه طول کشید، چهار حالت کلی محتمل است:
- شما را معاف از رزم میکنند و میگویند برو به سلامت! بعد اسم نفر بعدی را میخوانند.
- آنها معاینات پزشک را کافی نمیدانند و دوباره برای تشخیص شما را ارجاع میدهند به بیمارستان تا روند بالا را تکرار کنید.
- در شرایط بینابینی که نه آنقدر سالمید که اعزام شوید و نه آنقد بیمارید که معاف، به شما معافیت موقت تعلق میگیرد و شما باید سه ماه/شش ماه و در برخی موارد یک سال، لنگ در هوا معطل بمانید. (بعدا در این باره خواهم نوشت)
- شما معاف شدید. (این احتمال در کمیسیون اول کمی بعید است، مگر اینکه بیماری شما بسیار محرز باشد)
شورای پزشکی عمدتا بخاطر اینکه کمتر خواهش و تمنا بشنوند، در زمان کمیسیون نتیجه را به شما اعلام نمیکنند. پس صبر میکنند همه پروندهها که تمام شد و اعضا رفتند، آن وقت شروع میکنند به خواندن وضعیتها. اما اگر کمی زرنگ تر باشید میتوانید از قبل بدانید که تکلیفتان چیست. ولی خب، برای احتیاط باید تا آخر وقت منتظر بمانید تا همه مشمولها تمام شده و اسامی را بخوانند برای تعیین تکلیف.
اگر رای کمیسیون پزشکی اشتباه بود چه کنیم؟
اعتراض به رای کمیسیون چگونه است؟
این اشتباهات بسیار مرسوم است. یا از سر حرامزادگی، یا نادانی و بیسوادی، هرچه هست احتمال بالایی وجود دارد که حق شما ضایع شود. اما احتمال اینکه به نفعتان تمام شود صفر است، صفر مطلق. همه چیز یا به ضررتاناست، یا حقتان. خلاصه طی این پروسه ممکن است شورای پزشکی نظام وظیفه اشتباها یک رای صادر کند که حق شما نیست. و از آنجایی که گوششان هم به هیچ حرفی بدهکار نیست، تنها راه پیش روی شما اعتراض به رای صادره است.
برای اعتراض به رای کمیسیون شورای پزشکی، شما باید حدود یک هفته بعد از تشکیل کمیسیون، به یک شعبه پلیس بعلاوه ده مراجعه کنید و آنجا بگویید “میخواهم به رای کمیسیون پزشکی اعراض کنم” (لبخند). آنها به شما یک فرم میدهند که اتفاقا ظاهر بیرطی دارد. در نگاه اول ممکن است فکر کنید اشتباه شده، اما نشده و فرم درست است. یک نسخه چرک، قدیمی، با جوهر های پخش و پلا که اتفاقا خیلی هم مرتبط نیست. در این فرم دو گزینه قرار داده شده، یکی از آنها میگوید “بیماری من بد تر شده” دیگری میگوید “بیماری تازهای برایم به وجود آمده”. در آن پایین هم قسمتی وجود دارد برای توضیحات بشتر.
پس اعتراض به رای شورای کمیسیون چه میشود؟ نمیدانم. اما هرکدام را که بزنید فرقی ندارد و همان اعتراض تلقی میشود. کاغذ را انگشت و امضا میکنید و به مسئول باجه تحویل میدهید. حالا باید صبر کنید تا یک هفتهای بگذرد.
یک پیامک دریافت میکنید که در آن نوشته شده با درخواست اعتراض شما موافقت گردید، به پلیس بعلاوه ده مراجعه کنید. در مراجعه هم چیز جدیدی دستتان را نمیگیرد و آنجا هم به شما همین را میگویند! چون شما باید صبر کنید برای شورای عالی نظام وظیفه!
شورای عالی کمیسیون پزشکی نظام وظیفه
اسم گندهای دارد، اما بینظم تر از قبلیهم هست. اگر گمان میکنید کسی قرار است به حرفهای شما گوش بدهد کور خواندهاید. شورای عالی عمدتا در مراکز اصلی نظام وظیفه برگزار میشود، این یعنی اگر تهران هستید، باید به دفاتر مرکزی نظام وظیفه سر بزنید و اگر در شهرهای کوچک تر سکونت دارید، باید به مرکز استان بروید. صبح زود! کلی آنجاست. هر ساعتی که برسید فرقی نمیکند، همیشه چهل پنجاه نفری از شما جلوترند. اسمتان را میخوانند، طی یک فرایند مسخره بازی باید کارت بکشید، موبایل تحویل بدهید، گاهی اوقات صف بشوید و از این جور کارها، بعد دانه به دانه هویت شما را تایید میکنند و میگویند منتظر بمانید.
باز هم بسته به چگونگی ترتیب پروندهها ممکن است از یک تا چند ساعت منتظر بمانید. عجیب تر اینکه ممکن است نوبتتان شود و اصلا شما را صدا نکنند یا نوبتتان شود و اجازه در اتاق اصلی اجازه حضور به شما ندهند. خلاصه اگر نوبتتان شد، اسمتان را خواندند و به اتاق اصلی هم راه یافتید، انجا میزهای 8تا15نفرهای نشستهاند و هر کدام درباره چیزی ور ور میکند. پرونده شما احتمالا زیر دست متخصص مربوطه است. اگر خوششانس باشید و قبل از ورودتان معاف از رزم ننوشته باشد، فرصت دارید چند کلامی با او صحبت کنید. مدارک خود را حتما همراهتان داشته باشید و اگر بتوانید او را قانع کنید که مشکل جسمی دارید، دو احتمال پیش روی شما خواهد بود:
- او برای شما معاینه مجدد مینویسد و باید بروید پیش یک پزشک تازه، همان مراحل بالا را طی کنید، و ماه بعد دوباره در همین مکان حاضر باشید تا به پروندهتان رسیدگی شود
- معافیت! خوش بگذرد (لبخند)
و اگر نتوانید او را قانع کنید و او فرصت حرف زدن به شما ندهد، یا اینکه سرسری بگوید که “باشه برات یه کاری میکنم”، شما یا معاف از رزم هستید، یا اینکه همان هم نیستید، خسته نباشید (لبخند).
تا اینجای کار احتمالا پاره شده باشید، میتوانید با کیس پارگی مقعد درخواست تازهای برای معافیت ثبت کنید : )). در این موقعیت تعداد مراجعههای شما به متخصصین و کمیسیونها بیش از آنچه که گفتم باشد، حالا از آن روز که صبح از خواب بیدار شدید و دیدید باید میرفتید سربازی، حداقل 3تا5 ماه است. با خود فکر اصلا میکنید کاش بیدار نمیشدید آن روز را.
ولی عیبی ندارد. ما ایرانی هستیم. اگر این را تحمل نکنیم چه کنیم؟
اگر هنوز هم کفشهای آهنینتان را به پا دارید، قید کار و زندگیتان را زدهاید و میتوانید ادامه دهید، باز هم مسیر برای شما باز است.
اعتراض به رای شورای عالی کمیسیون پزشکی نظام وظیفه
برای اعتراض به رای کمیسیون عالی نظام وظیفه چه باید کرد؟
این یکی دیگر شماره بعدی ندارد، قول میدهم. مرحله آخر است، اینجا جایی است که بالاخره خواهید فهمید که اقداماتتان اثر دارد، یا اینکه واقعا رسیدگی فایده ندارد و باید به سربازی بروید. اما روند آن مختص هرکسی نیست و فقط اگر مطمئن هستید که معافیت حق شماست باید وارد آن شوید، وگرنه وقت گیر است.
یک جایی وجود دارد به نام دیوان عدالت اداری کشور، که در هر استان یک شعبه بیشتر ندارد. اسم گندهای دارد، اما احتمالا توی یک پستو، ته یک راهرو، یک زیر زمین نمور و اینطور جاهایی میتوانید پیدایش کنید.
شما باید به آنجا بروید، و با ارائه عدله و مدارکی که بیماری شما را ثابت میکند، و همچنین تطبیق آن با آنچه که در آیین نامه معافیت پزشکی آمده، درخواستی ثبت کنید مبنی بر اینکه عدالت در خصوص شما رعایت نشده، چون باید معاف میشدید و نشدید!
یک پروسهی دو تا پنج ماهه است و در نهایت قاضی دیوان عدالت برای شما رای صادر میکند. اگر به نفعتان بود، تبریک میگویم و اگر به ضررتان، عرض تسلیت.
این رای قابل فرجام خواهی نخواهد بود و هیچ اعتراض و فلان و بهمانی ندارد. اگر داشته باشد هم بس کنید دیگر، خسته نشدید؟ زود تر بروید سربازیتان را تا این فلان فلان شدهها دست از سرتان بردارند. (لبخند)
دانلود آیین نامه معافیت پزشکی (لیست بیماریها و رای صادره برای هرکدام)
تا بعدتر ها
با احترام، جناب وی.