استفاده از واژه فیلترشکن به جای VPN چندان صحیح نیست. VPN مخفف Virtual Private Network (شبکه مجازی شخصی) است. اما فیلترشکن فقط فیلترشکن است. نمی‌دانم چطور این را توضیح بدهم، درواقع ذات VPN کارایی‌های بسیاری دارد که یکی از آنها نیز عبور از فیلترینگ است و بخاطر اینکه تنها همین یک کاربرد آن در ایران مورد استفاده قرار گرفته، با نام فیلترشکن شهرت یافته. من در اینجا از هر دواستفاده می‌کنم تا هم فارسی را پاس داشته باشم، هم اینکه شما متوجه باشید که فیلترشکن، معادل درستی برای VPN نیست. راستی، همانطور که از عنوان پست پیداست، شما اینجا هستید تا یادداشتی کوتاه درباره فیلترشکن یا همان VPNها بخوانید.
مدتهاست که استفاده از VPN به امری بدیهی بدل شده. دیگر مثل سابق کسی با دیدن فیلترشکن روی سیستم‌عامل شما، با نچ نچ سر تکان نمی‌دهد و پوزخند نمیزند. خداراشکر که این رویه تغییر کرد. ذهن‌هاشان آنقدر منحرف بود که استفاده از فیلترشکن را مساوی با تماشای حتمی پورن می‌دانستند و بس. توقعی هم نبود، به‌هرحال کافر همه را به کیش خود می‌پندارد. مگر نه؟ (لبخند)
از این شوخی‌ها که بگذریم، به لطف سیاست‌ورزان حکومت ایران، توسعه استفاده از فیلترشکن آنقدر سریع رشد یافته که عمده کاربران، هیچ اطلاعی درباره چیستی فیلترشکن یا چگونگی آن ندارند و همین امر باعث شده که اطلاعات شخصی ایرانیان در دارک وب مثل نقل و نبات معامله شود، به فروش رود، یا به صورت رایگان به اشتراک گذاشته شود.
وقتی صحبت از VPN می‌شود، ما با حجم انبوهی از برنامه‌های متفاوت روبه‌رو هستیم که ظاهرا بی‌پایان هستند. رایگان و پولی، که همگی هم ادعا می‌کنند این کارا به خوبی انجام می‌دهند. پس در این شرایط چرا ما باید برای استفاده از فیلترشکن پول بیشتری پرداخت کنیم؟ یا اصلا چیزی بپردازیم؟
جز تصاویر و داده‌های خصوصی که امکان لو رفتن‌شان است، عامل مهم دیگر که شاید در ذهن‌‌تان اهمیت کمتری داشته باشد، مساله “امنیت اطلاعات” و “خطر شنود” است. چرا که فیلترشکن‌ها یک پای ثابت به خطر افتادن حریم خصوصی و حتی سرمایه شما هستند. جز با هزینه‌های کلان، یک فیلترشکن نمی‌تواند کارایی‌ای داشته باشد. توسعه دهندگان فیلترشکن حداقل نیاز به سه عامل کلیدی برای ارائه خدمات دارند، که هرکدام نیازمند منابع مالی بسیاری است.
- پهنای باند گسترده‌ای که به همه کاربران سرعت رضایت بخشی ارائه دهد.
- سرورهای گران قیمتی که با سرعت و قدرت پذیرای حجم انبوهی از کاربران باشند.
- تیم پشتیبانی و توسعه اختصاصی‌ای که به شکل مستمر و در ساعات مختلف فعال باشد.
شاید بشود برای کمتر کردن مخارج از سر و ته این سه مورد زد، اما لزوم بهره گیری از آنها حتمی است. با در نظر گرفتن این مساله و یک دو دوتای چارتای ساده، استفاده از همه فیلترشکن‌های رایگان یا ارزان جای تردید دارد. چرا که تمام فیلترشکن‌های فعال و رایگان موجود دربازار، با چراغ سبز حکومت و نهادهای امنیتی مشغول فعالیت هستند. در این مساله حتی ذره‌ای هم شک نداشته باشید. چه گواهی از این بزرگتر که در مواقع بحران، هرزمان اراده کنند کارایی این فیلترشکن‌ها قطع خواهد شد؟
امنیت اطلاعات و حفظ حریم خصوصی با فیلترشکن رایگان/ارزان، یک شوخی بیش نیست. بیشتر VPN های رایگان موجود، یا توسط رفیق شفیق ایران، یعنی حکومت چین اداره می‌شوند، یا اینکه توسط هکرهای هندی، فیلیپینی، اندونزیایی، روسی و برزیلی، برای اهداف مختلف ساخته می‌شوند. با وجدان ترین‌هاشان هزینه‌ها و درآمد خود را از راه نمایش تبلیغات به کاربر تامین می‌کنند و مابقی VPNها همگی درآمد خود را از راه استخراج و فروش داده‌های کاربران بدست می‌آورند. خالی کردن کیف پول‌های ارز دیجیتال، نصب بدافزار روی دستگاه مشترکین و همکاری با دستگاههای امنیتی و اطلاعاتی کشورها و دولت‌ها، بخشی از راه‌های کسب درآمد آنهاست.
حالا احتمالا بتوانید حدس بزنید که چرا حکومت ایران خیلی میلی به ستیز با فیلترشکن‌ها ندارد و حتی خود هم اقدام به فروش آنها می‌کند. این اقدام ورای سود رسانی به دولت، آقازاده‌ها و دلال‌های این حوزه، راه خوبی برای دست‌یابی رصد اطلاعات شما نیز هست. شما اگر موبایل خود را با نصب بعضی از اپلیکیشن‌های داخلی آلوده نمی‌کنید، قطعا درقبال نصب یک فیلترشکن سختگیری و حساسیت کمتری خواهید داشت و این همان محل رخنه به دستگاه شماست.
حکومت ایران با کمال میل مایل است بهای گزاف استفاده از فیلترشکن توسط شهروندانش را بپردازد اما در عوض تسلط بیشتری برروی دستگاههای آنها داشته باشد. ماجرا ساده است. اینستاگرام فیلتر می‌شود؛ روز بعد شما با نصب کردن دم‌دست‌ترین و سریع‌ترین فیلترشکن رایگان به زمین بازی برگشته و گمان می‌کنید چون حاضر به نصب روبیکا روی موبایل‌تان نشده‌اید، حالا اطلاعاتتان امن است و به ریش حکومت خندیده‌اید. دریغا، که حکومت از خیال این زرنگی شما به عمه‌تان میخندد و همان فیلترشکن می‌شود یکBack door برای دسترسی دائمی و مکیدن تمام اطلاعات موجود برروی دستگاه شما.
البته در این میان موارد انگشت شماری از VPNهای رایگان اما ایمن هم وجود دارند که با توجه به هزینه‌هایی که دربالا ذکر شد، هرکدام شامل محدودیت‌های خاص خود هستند که ممکن است راحتی استفاده از یک فیلترشکن رایگان و بی‌حد و مرز را نداشته باشند اما درعوض شما را در معرض انواع خطرات قرار نمی‌دهند.
به شکل کلی این فیلترشکن‌های رایگان و ایمن همگی دارای شناسنامه و هویت مشخصی هستند که صورت وضعیت شفافی را از آنها به شما ارائه می‌دهد. وبسایت‌های مشخص و معتبر، سند حریم خصوصی، اطلاعات تکمیلی درباره شرکت ارائه دهنده، آیین‌نامه نحوه برخورد با اطلاعات کاربر و… همگی از مواردی هستند که VPN های رایگان بویی از آن نبرده‌اند.
و اما دو دسته کلی از فیلترشکن‌های رایگان اما ایمن، موارد زیر هستند:
دسته اول
فیلترشکن‌های Freemium ا (Free + premium) این گروه از فیلترشکن‌ها در قالب پکیج‌هایی برای تبلیغات، خدمات رسانی و… بخشی از سرورهای خود را به شکل رایگان در اختیار مصرف کنندگان قرار می‌دهند. این پکیج‌ها احتمالا با محدودیت‌های مختلف حجمی و زمانی همراه هستند، اما رایگان و ایمن‌اند. چند مورد از فیلترشکن‌هایی از این دسته شامل فیلترشکن‌های مواردی مثل: Proton – AdGuard – Windscribe – Tunnelbear هستند، که احتمالا در این ایام نیز اسم آنها به گوشتان خورده باشد.
دسته دوم
این گروه از فیلترشکن‌های رایگان و ایمن، مواردی هستند که هزینه‌های آنها و فعالیت‌شان، مدیون دغدغه‌مندان امنیت شبکه و اینترنت آزاد است. برخی از داوطلبان، خبرگزاری‌ها، برنامه نویس‌ها و … به صورت گروهی و مشترک، اقدام به ساخت و پشتیبانی این فیلترشکن‌ها می‌کنند تا مردم جوامع مختلف بتوانند دسترسی آزاد و امنی به اینترنت داشته و از گزند دولت‌ها و بدافزارها در امان باشند. این دسته از فیلترشکن‌ها شامل مواردی مثل Tor Browser – Lantern – Psiphon – riseup – Clash – VpnGate هستند.
حتی اگر کیف پولی از ارز دیجیتال و داده‌های خصوصی ظاهرا مهمی روی موبایل خودتان ندارید، باید درباره این مساله حساسیت به‌خرج دهید. سرچ‌های شما، آنچه که در یوتیوب دیده‌اید، چند خط از چت‌های شما، مخاطبین موبایل‌تان، نقاط محل رفت و آمدتان، همگی از مواردی هستند که اگر توسط یک فرد دقیق مشاهده شوند، با یک بررسی نه چندان عمیق، اطلاعات بسیاری درباره شما هویدا می‌کنند که شاید دوستان صمیمی‌تان هم از این خصوصیت‌های شما باخبر نباشند. این اطلاعات برای دولت‌ها مهم هستند، تا بتوانند شما را به خوبی و راحتی بیشتری کنترل کنند. تا از شما موجودی شناخته شده، قابل پیشبینی و رام شده بسازند، که هرلحظه تحت کنترل و شنود است.
در صورتی که موارد معرفی‌شده بالا برای شما رضایت بخش نبود و اقدام به خرید فیلترشکن کردید، در خاطر داشته باشید که یک فیلترشکن خوب ماهاینه چند ده‌هزار تومان هزینه بردارد است و فیلترشکنی که ۱۰۰هزار تومان برای یک سال به فروش می‌رود، عملا تفاوتی با رایگان‌های بازار ندارد.
